بیماری لوپوس چیست؟
بیماری لوپوس ( به انگلیسی : SLE : Systemic Lupus Erythematosus ) یک بیماری خود ایمنی و روماتیسمی مزمن است که موجب بروز التهاب در بافت های مختلفی از بدن می شود. بیماری های خود ایمنی، بیماری های هستند که بافت های بدن توسط سیستم ایمنی بدن خود، مورد حمله قرار می گیرد. بیماری لوپوس با شدت های متفاوتی در بیماران دیده می شود. بیماری لوپوس بیشتر در زنان دیده می شود.
انواع بیماری لوپوس
در افرادی که دچار لوپوس می شوند : سیستم ایمنی بدن که کارش دفاع از عوامل بیرونی مانند عفونتها است، به اشتباه علیه سلولهای بدن فعال میشود و باعث آسیب به بافتهای بدن میشود. در این بیماری، زنان حدود ۹ برابر بیشتر از مردان درگیر میشوند. افراد ۱۵ تا ۴۵ سال به این بیماری بیشتر مبتلا میشوند، ولی احتمال درگیری کودکان و افراد مسن نیز وجود دارد. این بیماری انواع مختلفی دارد که در ادامه به اختصار بیان می کنیم :
۱ – لوپوس پوستی ( dle)
در این نوع لوپوس، فقط پوست بیمار درگیر میشود و بقیه دستگاهها مثل کلیه، مغز، ریه، قلب و.. سالم هستند. این بیماران دارای ضایعات پوستی میشوند که به ضایعه دیسکوئید معروف است. دیسکوئید به ضایعات پوستی گرد، قرمز رنگ و کمی برجسته با پوسته های خیلی ظریف روی آن گفته میشود. ضایعه معمولاً بر روی پوست صورت و سر و جاهای دیگر ایجاد میشود. پس از بهبودی، معمولاً جای ضایعه بر روی بدن باقی میماند. بیماران مبتلا به لوپوس پوستی، معمولاً درگیری ارگانهای دیگر پیدا نمیکنند ولی حدود ۵ تا ۱۰ درصد از آنها به لوپوس سیستمیک تبدیل میشوند، یعنی ممکن است درگیری ارگانهای دیگر پیدا کنند.
بیماران مبتلا به لوپوس پوستی بهتر است تحت نظر یک متخصص پوست آشنا به لوپوس و یا یک روماتولوژیست باشند، به طوری که در هر ویزیت بررسی های لازم از نظر بالینی و آزمایشگاهی برای بررسی لوپوس سیستمیک و درگیری ارگانها انجام شود. بیماران مبتلا به لوپوس پوستی، علاوه بر درمانهای موضعی که توسط پزشک متخصص پوست تجویز میشود، لازم است تحت درمان داروهای خوارکی نیز قرار گیرند.
۲- لوپوس اریتماتوی سیستمیک (sle)
در لوپوس سیستمیک قسمتهای مختلف بدن میتوانند گرفتار شوند. البته این به این معنا نیست که همه بیماران مبتلا به لوپوس سیستمیک، دچار درگیری همه ارگانها میشوند، بلکه معمولاً افراد مبتلا به لوپوس سیستمیک، درگیری چند ارگان شایع مانند پوست، مفصل، سیستم خونی و گاهی درگیری کلیه را دارند. ارگانهایی که میتوانند در اثر بیماری لوپوس درگیر شوند شامل: پوست، مفصل، کلیه، مغز و سیستم عصبی، پرده های اطراف ریه و قلب، سیستم خونی، عضله، قلب و ریه، عروق خونی، چشم، سیستم گوارش و کبد میباشند.
۳- لوپوس دارویی
تعداد اندکی از افراد نرمال با مصرف بعضی از داروها شامل هیدراالزین، پروکائین آمید، داروهای ضد فشار خون، داروهای ضد تشنج، آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد قارچ و تعدادی از داروهای دیگر، دچار علائم شبیه بیماری لوپوس میشوند. علائم شامل: درد و تورم مفصلها، ضایعات پوستی، تب، درد قفسه سینه میباشند. این افراد معمولاً درگیری ارگانهای مهم مانند کلیه و یا مغز پیدا نمیکنند. همچنین تست ANA ( آ. ان. آ) در این بیماران همانند بیماران لوپوسی مثبت میشود. علائم این افراد معمولاً با قطع دارویی که این علائم را ایجاد کرده است، کاملاً برطرف میشود. اگر با قطع دارو، علائم پس از حدود ۶ ماه باقی ماند، ممکن است فرد به بیماری لوپوس سیستمیک دچار شده باشد.
۴ – لوپوس نوزادی
حدود ۵ درصد نوزادان مادران مبتلا به لوپوس، به لوپوس نوزادی مبتلا میشوند. علت لوپوس نوزادی، عبور آنتی بادی (پادتن) از بدن مادر مبتلا به لوپوس به جنین است. لوپوس نوزادی، خودبخود و یا با درمان موقت کاملاً بر طرف میشود. علائم این بیماری شامل راش موقت پوستی، و شمارش غیر طبیعی سلولهای خون معمولاً بی علامت می باشد. این بیماری معمولاً در زمان ۵ تا ۶ ماهگی کودک کاملاً بهبود می یابد. تعدادی از کودکان مبتلا به لوپوس نوزادی، با شرایطی به نام بلوک قلبی متولد می شوند. برای پیشگیری از این عارضه در تعدادی از مادران در طی بارداری الزم است. اکوی قلب جنین در هفته های ۱۶ تا ۲۴ بارداری به طور مرتب انجام شود. امروزه با بررسی این آنتی بادی ها در مادرانی که قصد بارداری دارند (قبل از بارداری) و درمان آنها و کاهش میزان آنتی بادی ها قبل از بارداری و همچنین با بررسی قلب جنین در دوران بارداری و درمان به موقع، این عوارض نیز قابل تشخیص و درمان میباشد.
علل بیماری لوپوس
لوپوس بیماری پیچیده ای است که عامل دقیق آن ناشناخته است. عواملی که تاکنون شناخته شدهاند عبارتاند از:
- نور خورشید
- بعضی داروها
- سیگار کشیدن
- هورمونهای جنسی
- عوامل ژنتیک و اپی ژنتیک
- استرسهای روحی و فیزیکی
- عوامل عفونی مانند ویروسها
علائم بیماری لوپوس
علائم لوپوس بسته به قسمت هایی از بدن که تحت تأثیر قرار می گیرند متفاوت است. علائم می تواند در هر شخص نیز متفاوت باشد:
- می توانند ناگهان از بین بروند
- می توانند دائمی باشند
- یا گهگاه شعله ور شوند
اگرچه هیچ دو مورد از لوپوس یکسان نیستند ، اما رایج ترین علائم و نشانه ها عبارتند از:
- تب
- گیجی
- سردرد
- درد بدن
- خستگی
- درد مفاصل
- تنگی نفس
- ضایعات پوستی
- از دست دادن حافظه
- درد قفسه سینه (پریکاردیت، پلورزی یا پلوریت)
- راش (بثورات پوستی) از جمله بثورات پروانه ای روی صورت
- سندرم شوگرن، که شامل خشکی مزمن چشم و خشکی دهان است
۸ نشانه دیگر بیماری لوپوس
نشانه های بیماری در افراد مبتلا به لوپوس متفاوت است، به طوری که در بعضی از افراد فقط یک سیستم بدن مثلاً پوست یا مفصل درگیر میشود و در بعضی از بیماران نشانه های بیماری ممکن است در قسمت های دیگر بدن هم ظاهر شود.
۱ – درد مفاصل و عضلات
درد مفاصل و عضلات در اغلب مبتلایان به لوپوس وجود دارد. در بعضی از بیماران مفاصل معدودی گرفتار شده اند در حالیکه در تعدادی دیگر مفاصل زیادی دردناک میشوند. مفاصل کوچک دست و پا شایعترین مفاصل گرفتار هستند ولی مفاصل مچ دست، آرنج، زانو و مچ پا ها هم ممکن است گرفتار شوند.ممکن است درد مدتی در یک مفصل باشد و بعد از مدتی در مفصلی دیگر احساس شود. به جز درد مفصلی مشکل دیگر احساس خشکی در مفصل است که در صبح ها و بعد از برخاستن از خواب بیشتر است. مفاصل ممکن است قرمز شوند. درد مفصلی ممکن است چند ساعت تا چند ماه طول بکشد و ممکن است خفیف و یا شدید باشد. گاهی اوقات مفصل گرفتار شده قدری متورم هم میشود ولی تخریب مفصلی مانند آنچه در روماتیسم مفصلی دیده میشود در بیماری لوپوس وجود ندارد.
۲- فنومن رینود
فنومن رینود وضعیتی است که سرما یا استرس موجب اسپاسم عروق در قسمتی از اندام می شود. علامت این اسپاسم معمولا درد در انگشتان دست یا پا است. فنومن رینود در بیماری لوپوس به علت التهاب عروق خونی ایجاد می شود و گاهی اوقات چنان شدید می شود که منجر به گانگرن و سیاه شدن انگشت می شود.
فنومن رینود به صورت رنگ پریدگی و سفید شدن نوک انگشتان هم دیده می شود.
۳ – پوست، دهان و مو
ضایعه پوستی بیمار مبتلا به لوپوس به صورت قرمزی به شکل پروانه بر روی بینی و دو طرف گونه در سه چهارم بیماران دیده می شود و نیمی از این ضایعات پوستی در معرض نور خورشید تشدید وبیشترمی شوند. این قرمزی پوستی بر روی پوست دست ها یعنی جاهایی که در معرض تابش نور خورشید هستند هم دیده می شود. در ۶۰ درصد بیماران این ضایعات پوستی به نور خورشید حساسند. زخم های داخل محوطه دهان و ریزش مو هم از دیگر علائم لوپوس است.
۴- خون
اغلب این بیماران یک کم خونی خفیف دارند. گاهی هم کاهش مقدار گلبول های سفید و یا پلاکت در بیماران مبتلا به لوپوس دیده می شود. گاهی اوقات غدد لنفاوی این بیماران متورم و بزرگ می شوند.
۵- قلب و ریه
در بیمار مبتلا به لوپوس ممکن است پرده دور قلب و پرده دور ریه ملتهب شده که موجب درد قلب و یا درد ریه می شود.
۶- کلیه
در ۳۰ درصد مبتلایان به لوپوس کلیه ملتهب میشود که نتیجه آن دفع پروتئین از طریق کلیه در ادرار است.
۷- مغز و سیستم عصبی
افسردگی و اضطراب در این بیماران شایع است. سردرد، احساس گزگز یا خواب رفتگی در اندام و تشنج ممکن است در بیماران دیده شوند.
۸- دستگاه گوارش
درد شکم، تهوع و استفراغ ممکن است از علائم این بیماری باشند.
سیر بیماری لوپوس
بیماری لوپوس معمولا سیر مزمنی دارد ولی گاهی اوقات ناگهان شدت علائم برای چند هفته زیاد می شود و سپس بعد از مدتی مجددا علائم بیمار فروکش می کند. این حملات افزایش شدت علائم بیماری در طول زندگی بیمار به کرات تکرار می شود.
تشخیص لوپوس
قرمزی بال پروانه ای در گونه های یک بیمار مبتلا به لوپوس دیده می شود.
- آزمایش خونی اندازی گیری آنتی بادی ضد هسته در اغلب بیماران مثبت است.
- آزمایش خونی اندازه گیری آنتی بادی هم در اغلب بیماران مثبت می شود.
بعد از تشخیص بیماری به طور مرتب خون و ادرار بیمار آزمایش می شود.
درمان بیماری لوپوس چیست؟
اگرچه در حال حاضر درمانی برای لوپوس وجود ندارد، اما داروهایی برای کمک به شما در مدیریت علائم لوپوس و پیشگیری از شعله ور شدن لوپوس در دسترس هستند. پزشک شما هنگام توصیه درمان لوپوس علائم لوپوس و شدت آنها را در نظر می گیرد. مهم است که بطور منظم پزشک خود را مشاهده کنید. اینکار به آنها امکان می دهد وضعیت شما را بهتر کنترل کنند و مشخص کنند که آیا برنامه درمانی شما برای مدیریت علائم شما کار می کند یا خیر. علاوه بر این ، علائم لوپوس شما می تواند با گذشت زمان تغییر کند. به همین دلیل ، ارائه دهنده خدمات درمانی شما ممکن است داروهای شما را تغییر داده یا دوز داروهای فعلی را تنظیم کند.
علاوه بر دارو ، ارائه دهنده خدمات درمانی شما همچنین ممکن است تغییرات شیوه زندگی را برای کمک به مدیریت علائم لوپوس شما توصیه کند. مواردی از قبیل:
- ورزش منظم
- خوردن یک رژیم غذایی سالم
- اگر سیگار می کشید ترک کنید!
- اجتناب از قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور ماوراء بنفش (UV)
- مصرف مکمل هایی که ممکن است به کاهش علائم مانند ویتامین D ، کلسیم و روغن ماهی کمک کند
توصیه ها یی برای مراقبت از بیماران مبتلا به لوپوس
- در مقابل نور آفتاب از کرم های ضد آفتاب استفاده کنند.
- مبتلایان باید ۸ – ۱۰ ساعت خواب در روز داشته باشید.
- ورزش و فعالیت های بدنی برای بیماران لوپوس لازم است.
- اگر قصد بارداری دارید حتما قبل از بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
- مبتلایان به لوپوس لازم است به طور مرتب آزمایش چکاب داشته باشند.
- از مواد غذایی دارای گوگرد مانند پیاز، سیر، و تخم مرغ بیشتر استفاده کنید.
- اگر دارای خون در ادرار، کاهش ادرار و یا تورم بدن هستند با پزشک تماس بگیرید.
- برای خوردن هرنوع مکمل، با پزشک خود مشورت کنید زیرا ممکن است تداخل دارویی ایجاد شود.
- اگر دچار بثورات غیر قابل توضیح، تب مداوم، درد مداوم و یا خستگی هستید به پزشک خود مراجعه کنید.
- استرس، وضعیت بیماری لوپوس را بدتر می کند در موارد استرس، نفس عمیق بکشید و از شرایط استرس زا دوری کنید.
- از محصولات لبنی پر چرب، گوشت قرمز، سیب زمینی، گوجه فرنگی و فلفل کمتر استفاده کنید زیرا این مواد غذایی علائم بیماری را بدتر می کنند.
- هنگام مصرف کورتیکواستروئیدها یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، هر نوع تب که به وجود آمد به صورت غیر منتظره باید گزارش و بررسی شود.
- لوپوس می تواند توسط انواع خاصی از داروهای ضد تشنج، داروهای فشار خون و آنتی بیوتیک ها به وجود آید. افرادی که لوپوس ناشی از دارو دارند معمولا با قطع دارو لوپوس آنها درمان می شود.